اشتباه مارکسیسم

اینهایی که وقتی بحث از جبر تاریخ می‏کنند می‏گویند به حکم جبر تاریخ‏ هیچ چیزی نباید جاوید بماند، خیال کرده‏اند که احتیاج اولی بشر منحصرا احتیاج اقتصادی است، سایر احتیاجات همه احتیاجات ثانوی است؛ احتیاجات معنوی بشر، احتیاج به علم و تقوا و دادگستری ثانوی است، احتیاج به زیبایی و اخلاق

ثانوی است، و بشر را یک حیوانی فرض کرده‏اند که فقط شکم دارد، و همه چیز را ناشی از شکم می‏دانند. بعد چون دیده‏اند عوامل اقتصادی زندگی بشر تغییر می‏کند، گفته‏اند چون اقتصاد تغییر می‏کند پس همه چیز را در زندگی بشر تغییر می‏دهد و هیچ چیز ثابتی در زندگی بشر وجود ندارد؛ و از این جا گفته‏اند لازمه‏ی جبر تاریخ این است که همه چیز عوض بشود. می‏گویند جبر تاریخ ملازم با عوض کردن همه چیز و جاوید نبودن‏ هیچ چیز است. چون ابزار تولید تغییر می‏کند و اقتصاد زیربنای زندگی بشر است، در اثر تغییر آن تمام قسمتهای دیگر زندگی بشر که روبناست تغییر می‏کند.

می‏گوییم علم چیست؟ می‏گوید علم یک شاخه‏ای از اقتصاد است و اصالت ندارد. می‏گوییم زیبایی چیست؟ می‏گوید یک فرعی بیش نیست، شاخه‏ی دیگری از تنه‏ی اقتصاد است. همین طور اخلاق و دین را شاخه‏های دیگر اقتصاد می‏داند. چون وضع اقتصادی بشر که زیربنای همه چیز است جاویدان‏ نیست پس هیچ چیز در جهان جاویدان نیست. این حرف است که این فکر را در میان افراد به وجود آورده است که در مقابل هر چیزی زود به حربه‏ی جبر تاریخ دست می‏زنند و می‏گویند جبر تاریخ همه چیز را عوض‏ می‏کند.

خیر، جبر تاریخ درست است و همان طور که جبر تاریخ ایجاب می‏کند یک سلسله مسائل در زندگی بشر تغییر کند، خود همین جبر تاریخ ایجاب‏ می‏کند که یک سلسله حقایق در زندگی بشر ثابت بماند. چرا؟ چون‏ احتیاجات بشر دو جور است: یک سلسله احتیاجات ثابت و یک سلسله‏ احتیاجات متغیر. احتیاجات ثابت عاملی است برای ثابت ماندن یک‏ سلسله حقایق در زندگی بشر، احتیاجات متغیر عاملی است برای تغییر کردن‏. پس این موضوعی که آن را بهانه کرده‏اند که تا گفته می‏شود دین یا فلان‏ حقیقت دیگر جاوید است زود می‏گویند این با جبر تاریخ سازگار نیست، صحیح نیست، و جبر تاریخ را درک نکرده‏اند.

اولا جبر را تفسیر کن و بعد عوامل گرداننده‏ی تاریخ را به ما نشان بده که‏ چیست؟ و بعد نشان بده که در میان این عوامل چه عوامل ثابت و چه عواملی‏ متغیر است. اگر معلوم شد که عوامل گرداننده‏ی تاریخ بسیار است و در میان‏ آنها بسیاری ثابت و لایتغیر است، پس خود جبر تاریخ ایجاب می‏کند که‏ باید یک سلسله حقایق در زندگی بشر ثابت و لایتغیر بمانند.