رکن سوم:‌علم و اجتهاد

موضوع سوم یا پایه‏ی سوم سخن ما علم و اجتهاد و علما و مجتهدین بودند. وقتی عالم به روح اسلام آشنا شد و توانست فروع را به اصول برگرداند، وقتی که هدفهای اسلام را شناخت و وسیله‏ها را هم شناخت، هدف را با وسیله اشتباه نکرد، هدف را بجای وسیله نگرفت، وسیله را بجای هدف‏ نگرفت، صحیح را از سقیم شناخت، وقتی که با روح اسلام آشنا شد، همان طوری شد که امیرالمؤمنین علیه‏السلام فرمود: قد نصب نفسه لله‏ سبحانه فی ارفع الامور من اصدار کل وارد علیه و تصییر کل فرع الی اصله، وظیفه‏ی واقعی خود را انجام داده است. علما و مجتهدین واقعی رکن سوم‏ خاتمیت به شمار می‏روند و در شریعت ختمیه سمت مهندسی اداره‏ی این‏ کارخانه‏ی عظیم را دارند، نه سمت سازنده‏ی آن را. آنهایی که مهندسهای این‏ کارخانه هستند و می‏توانند بفهمند که این کارخانه را چه جور باید راه‏ انداخت، کسانی هستند که ما در اصطلاح به آنها «مجتهد» یا «فقیه» می‏گوییم. مجتهد یا فقیه، کسی‏ است که بصیر در دین است. این هم رکن سوم مسئله‏ی خاتمیت.