نخست: به معجزات ذاتیه آن حضرت بدایت نمود.
قال العلماء قدّس الله أرواحهم: کان فی نفسه علیه الصّلاة و السّلام عشرة معجزات یعلمها کلّ من له العقل. یعنى: مرد عاقل ده (10) معجزه در نفس مبارک پیغمبر مىتواند نگریست:
اول: آنکه سایه نداشت و به قوت نفسانى و جسد نورانى جامه آن حضرت نیز بىسایه مىنمود.
دویم: آنکه ختنه شده و ناف بریده متولد گشت.
سیم: آنکه هرگز محتلم نشد.
چهارم: آنکه هرگاه چشم مبارکش به خواب بود، دلش بیدار بود و مىشنید،
چنانکه در بیدارى، و مىدید چنانکه در بیدارى.
پنجم: آنکه هرگز مگس بر بدن مبارکش نمىنشست.
ششم: آنکه از قفاى خویش چنان مىدید که از پیش روى مىنگریست.
هفتم: آنکه با هر که راه پیمودى اگر چه نیک رونده بودى، ناچار بر قفاى او رفتى.
هشتم: بر هر دابه که سوار شدى هرگز پیرى و لاغرى ندیدى.
نهم: آنچه از او دفع شدى زمین بلع کردى، و چندگاه از آنجا بوى مشک دمیدى.
دهم: آنکه هرگز خمیازه برنیاوردى، چه خمیازه از تصرّفات شیطان است.
خداوند تبارک و تعالى جمیع اعضاى آن حضرت را در قرآن مجید مدح فرموده.
در صفت سر مبارکش این آیت فرود شد: لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْیا بِالْحَقِّ، لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِینَ مُحَلِّقِینَ رُؤُسَکُمْ وَ مُقَصِّرِینَ لا تَخافُونَ فَعَلِمَ ما لَمْ تَعْلَمُوا فَجَعَلَ مِنْ دُونِ ذلِکَ فَتْحاً قَرِیباً(1)
و در وصف چشم مبارکش فرماید: لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ(2)
و در صفت بینش آن حضرت مىفرماید: ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى(3)
و در وصف زبانش فرماید: وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى(4)
و در وصف گوش مبارکش فرماید: یَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ(5)
و در وصف چهره مبارکش فرماید: قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضاها، فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ(6)
و در وصف جبین روشنش فرماید: وَ الشَّمْسِ وَ ضُحاها(7)
و در صفت جعدش فرماید: وَ اللَّیْلِ إِذا سَجى(8)
و در وصف قلب مبارکش فرماید: قُلْ مَنْ کانَ عَدُوًّا لِجِبْرِیلَ، فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّهِ، مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ وَ هُدىً وَ بُشْرى لِلْمُؤْمِنِینَ(9)
و در صفت فؤاد مبارکش فرماید: ما کَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى(10)
و در وصف سینه مبارکش فرماید: أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ(11)
و در صفت ظهر مبارکش فرماید: وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ، الَّذِی أَنْقَضَ ظَهْرَکَ(12)
و در صفت دستش فرماید: وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلى عُنُقِکَ، وَ لا تَبْسُطْها کُلَّ الْبَسْطِ، فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً(13)
و در صفت بالاى شریفش فرماید: وَ اصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ فَإِنَّکَ بِأَعْیُنِنا، وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حِینَ تَقُومُ، وَ مِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ(14)
و در وصف قدم مبارکش مىفرماید: طه ای: طیّ الأرض بقدمک.
و در صفت آوازش مىفرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ، وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ، أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ(15)
و در وصف نفس شریفش فرماید: فَقاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ، لا تُکَلَّفُ إِلَّا نَفْسَکَ، وَ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَسَى اللَّهُ أَنْ یَکُفَّ بَأْسَ الَّذِینَ کَفَرُوا، وَ اللَّهُ أَشَدُّ بَأْساً وَ أَشَدُّ تَنْکِیلًا(16)
و در وصف خلق محمودش فرماید: وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ(17)
و به جانش سوگند یاد مىکند: لَعَمْرُکَ إِنَّهُمْ لَفِی سَکْرَتِهِمْ یَعْمَهُونَ(18)
و در صفت دینش فرماید: إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ(19)
و در صفت کتابش فرماید: إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ، فِی کِتابٍ مَکْنُونٍ(20)
و در صفت أصحابش فرماید: وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ(21)
و در وصف أهل بیتش فرماید: إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً(22)
و در وصف زوجات مطهراتش فرماید: النَّبِیُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ، وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللَّهِ، مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُهاجِرِینَ(23)
و در وصف دانائى و علمش فرماید: وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْکَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَکَ ما لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ، وَ کانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکَ عَظِیماً(24)
و در وصف امّتش مىفرماید: کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ، تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ، وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ، وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ، وَ لَوْ آمَنَ أَهْلُ الْکِتابِ لَکانَ خَیْراً لَهُمْ، مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَ أَکْثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ(25)
و در صفت نماز آن حضرت فرماید: وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ، عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً(26)
و در وصف قیامش فرماید: وَ أَنَّهُ لَمَّا قامَ عَبْدُ اللَّهِ یَدْعُوهُ، کادُوا یَکُونُونَ عَلَیْهِ لِبَداً(27)
و در صفت تلاوت آن حضرت فرماید: أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا(28)
و در وصف رکوعش مىفرماید: وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ(29)
و سجودش را وصف مىفرماید: کَلَّا لا تُطِعْهُ وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ(30)
و در وصف قبلهاش مىفرماید: قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّماءِ، فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ(6)
و در صفت ملتش فرماید: وَ جاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ، هُوَ اجْتَباکُمْ وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ، مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْراهِیمَ، هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ(31)
در عظمت بیعتش مىفرماید: إِنَّ الَّذِینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللَّهَ، یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ، فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلى نَفْسِهِ، وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً(32)
و از بهر غفرانش مىفرماید: لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ، وَ ما تَأَخَّرَ وَ یُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکَ وَ یَهْدِیَکَ صِراطاً مُسْتَقِیماً(33)
در وصف زبانش فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً، ذلِکَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ أَطْهَرُ، فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ(34)
شبانگاهش را فرماید: یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا(35)
روزش را فرماید: إِنَّ لَکَ فِی النَّهارِ سَبْحاً طَوِیلًا(36)
و در صدق رؤیاى آن حضرت فرماید: لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْیا بِالْحَقِّ(1)
و بیدارى آن حضرت را مىفرماید: کانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ(37)
و در وصف حفظ و عصمتش فرماید: یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ، وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ(38)
و در وصف حکمتش مىفرماید: یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشاءُ، وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً(39)
در القاى اسرار به آن حضرت فرماید: فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى(40)
در وصف شب معراجش فرماید: سُبْحانَ الَّذِی أَسْرى بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ، لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا، إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ(40)
1) سوره فتح، آیه 27.
2) سوره حجر، آیه 88.
3) سوره نجم، آیه 17.
4) سوره نجم، آیه 3.
5) سوره توبه، آیه 61.
6) سوره بقره، آیه 144.
7) سوره شمس، آیه یک.
8) سوره ضحى، آیه 2.
9) سوره بقره، آیه 97.
10) سوره نجم، آیه 11.
11) سوره انشراح، آیه یک.
12) سوره انشراح، آیه 2 و 3.
13) سوره بنى اسرائیل، آیه 29.
14) سوره طور، آیه 48 و 49.
15) سوره حجرات، آیه 2.
16) سوره نساء، آیه 84.
17) سوره قلم، آیه 4.
18) سوره حجر، آیه 72.
19) سوره آل عمران، آیه 19.
20) سوره واقعه، آیه 77 و 78.
21) سوره توبه، آیه 100.
22) سوره احزاب، آیه 33.
23) سوره احزاب، آیه 6.
24) سوره نساء، آیه 113.
25) سوره آل عمران، آیه 110.
26) سوره بنى اسرائیل، آیه 79.
27) سوره جن، آیه 19.
28) سوره مزمّل، آیه 4.
29) سوره بقره آیه 43.
30) سوره علق، آیه 19.
31) سوره حج، آیه 78.
32) سوره فتح، آیه 10.
33) سوره فتح، آیه 2.
34) سوره مجادله، آیه 12.
35) سوره مزمّل، آیه 1- 3.
36) سوره مزمّل، آیه 7.
37) سوره ذاریات، آیه 17.
38) سوره مائده، آیه 67.
39) سوره بقره، آیه 269.
40) سوره بنى اسرائیل، آیه یک.
