البلاء موکّل بالنّطق: سخن کردن نابهنجار مورث دواهى(1) است.
الحرب خدعة: در جهاد با دشمن حیلت کردن روا باشد.
العائد فی هبته کالکلب یعود فی قیئه. کسى که جودى فرماید و در طلب اخذ آن برآید، سگى را ماند که به قى کرده خود بازگردد.
أحشوا التّراب فی وجوه المدّاحین: خاک بر روى کسانى بزنید که شما را بدانچه داراى آن نیستید ثنا گویند.
مطل الغنیّ ظلم: مردم دولتمند که وعده عطا را به مماطله اندازند ظالم باشند.
الارواح جنود مجندة: فما تعارف منها ائتلف و ما تناکر منها اختلف: ارواح روز نخست مجتمعا مخلوق شد، چه سعید و چه شقى، آنان که از در مجانست شناساى یکدیگر بودند هم در این جهان مؤالفت افکندند، و منکرین یکدیگر مخالفت انداختند.
رأس الحکمة معرفة الله: بهترین دانشها معرفت خداست.
لا تجنى على المرء الّا یده: جنایت بر مرد نمىبندد مگر دست او و کردار او.
لیس الخبر کالمعاینة: هرگز اصغاى خبر چون مشاهده استوار نباشد.
الشّدید من غلب نفسه: نیرومند آن کس است که بر نفس خویش غلبه جوید.
بورک لامّتى فى بکورها: مبارک است امّت مرا که بامدادان در طلب حوائج برخیزند.
ساقى القوم آخرهم شرابا: حقّ سقایت آن کس بگذارد که قوم را بر خود مقدم
بدارد.
و لو بغى جبل على جبل لذلّ الباغى منهما ابدا: و اگر کوهى بر کوهى بغى و طغیان کند، هرآینه باغى مندک(2) گردد، تا مردم ظالم را چه رسد.
خیر المال عین ساهرة لعین نائمة: بهترین مال چشمه جارى است از براى صاحبش.
السّلام مرآت المسلم: مبادرت سلام نمایش صفاى قلب مسلم است.
المرء کثیر باخیه: مرد به اتّفاق برادر و جلب قلوب برادران دینى بزرگ شود.
الید العلیا خیر من ید السّفلى: دستى که عطا کند بهتر از دستى است که اخذ عطا نماید.
الاعمال بالنّیّات: نیک و بد عمل مربوط به نیّت عامل است.
اىّ داء ادوى من البخل؟ کدام عیب زشتتر از بخل است؟
الحیاء خیر کلّه: صفت حیا از همه جهت نیکوست.
الخیل معقود بنواصیها الخیر: با پیشانى اسبها خیر بسته شده است.
عدّة المؤمن کأخذ بالید: مؤمن چون وعده کند وفاى آن چنان واجب شود که گوئى به قرض گرفته است.
عفو الملوک بقاء للملک: عفو پادشاهان از گناهکردگان حضرت خود، سبب بقاى پادشاهى است.
ارحم من فى الارض، یرحمک من فى السّماء: رحم کن بندگان خداى را تا خداوند بر تو رحم کند.
صاحب المکر و الخدیعة فى النّار: هر کس به حیلت و خدیعت کار کند جایگاه خود از نار کند.
المرء مع من احبّ، و له ما اکتسب: مرد محشور با کسى است که دوست مىدارد و از براى اوست هر نیک و بد که کسب مىکند.
لیس منّا من لم یرحم صغیرنا، و یعرف حقّ کبیرنا: از ما نیست کسى که صغیر ما را رحم نکند، و حق کبیر ما را نداند.
المستشار مؤتمن: کسى را که از او طلب مشورت کنند باید خیانت نکند.
من قتل دون ماله فشهید: کسى که براى حفظ مال از تصرّف بیگانه کشته شود درجه شهید دارد.
لا یحلّ لمؤمن ان یهجر اخاه فوق ثلث: روا نیست از براى مؤمن که زیاده از سه روز از برادر خود دورى کند.
الدّال على الخیر کفاعله: آن کس که کسى را دلالت بر خیر کند، درجه آن یابد که فاعل خیر باشد.
الولد للفراش و للعاهر الحجر: یعنى فرزند از براى صاحب فراش است که شوهر زن باشد، و زانى را از آن بهره نیست- چنانکه در جاهلیّت گاهى فرزند را از براى زانى ثابت مىداشتند-.
لا یشکر الله من لا یشکر النّاس، لا یهوى الضّال الّا ضالّ: آن کس که شکر نعمت بندگان خداى را نگذارد کفران نعمت خداى کرده باشد، و مردم گمراه جز مردم گمراه را طلب نکنند.
حبّک للشّىء یعمى و یصمّ: حبّ و حرص تو در طلب مقصود، تو را کور و کر مىسازد، و معایب آن را از نظر تو پوشیده مىدارد.
السّفر قطعة من العذاب: سفر کردن پارهاى از محنت و عذاب است.
و در مدح جماعت انصار مىفرماید:
انّکم لتقلّون عند الطّمع و تکثرون عند الفزع: همانا شما هنگام طمع و اخذ مال اندک باشید، و روز بیم و قتال بسیار شوید.
المسلمون عند شروطهم، الّا شرط احلّ حراما او حرّم حلالا: مردم مسلم را اداى شروط و وفاى عهود واجب است، مگر شرطى که حلال کند حرامى را یا حرام کند حلالى را.
الرّجل أحقّ بصدر مجلسه و صدر دابّته: مرد سزاوارتر است صدر مجلس خود و پشت راحله خود را.
الظّلم ظلمات یوم القیمة: ظلم، تاریک کند روز قیامت را بر ظالم.
تمام التّحیّة المصافحة: کمال تحیّت و ترحیب، مصافحه و معانقه با برادر دینى است.
أمنک من عتیک: کسى که تو را عتاب کرد ایمن ساخت، چه کشف اندیشه او تو
را بر حفظ خویش گماشت.
ما نقص مال من صدقة: مال کس از انفاق صدقه نقصان نپذیرد، چه خداوند مال او را به پاداش افزونى دهد.
التّائب من الذّنب کمن لا ذنب له: کسى که از گناه توبت و انابت جوید چنان است که گناه نکرده باشد.
اعط الأجیر أجره، قبل أن ینشف رشحه: دستمزد مزدور را از آن پیش که عرق در بدنش بخشکد عطا کن.
الجنّة تحت ظلال السّیوف: بهشت در زیر سایه شمشیر مجاهدین دین است.
اتّقوا النّار و لو بشقّ تمرة: بپرهیزید از آتش دوزخ اگر چه به یک نیمه خرما باشد که به حرام تصرّف کنید.
اعروا النّساء یلزمن الحجاب: زنان را از جامه بیرون شدن عریان بدارید، تا ناچار در پرده زیست کنند.
الکلمة الطّیّبة صدقة: و سخن نیکو را فضیلت صدقه است.
لا خیر لک فى صحبة من لا یرى لک ما یرى لنفسه: سودى ندهد تو را مصاحبت آن کس که روا نمىدارد از براى تو آنچه از بهر خود روا مىدارد.
ما املق تاجر صدوق: فقیر نشود تاجرى که در بیع و شرى سخن به صدق کند.
الدّعاء سلاح المؤمن: دعاى مؤمنان سلاح جنگ ایشان است.
خیر الامور اوسطها: بهترین امور، کار به اقتصاد و عدل کردن است.
اذا اتاکم الزّائر، فاکرموه: چون کسى به زیارت شما آید مقدم او را بزرگ شمارید و مکرم بدارید.
اشفقوا تحمدوا و توجروا: با مردم طریق شفقت و الفت سپارید، تا ستوده شوید و اجر برید.
الایمان الصّبر و السّماحة: صبر و سکون و بذل و جود استوارى ایمان است.
ما هلک امرؤ عن مشورة: مردى که کار به مشورت کند به هلاکت نیفتند.
ما عال امرؤ اقتصد: فقیر نشود مردى که به میانه روى و اقتصاد معاش کند.
ما هلک امرؤ عرف قدره: به هلاکت نیفتد مردى که بداند از براى چه آفریده شده.
ما قلّ و کفى خیر ممّا کثر و الهى: با مال قلیل قناعت کردن، نیکوتر از کثرت مالى است که مرد را از خداوند بدان اشتغال افتد.
خیر الزّاد التّقوى: بهترین زاد و تهیه براى سفر آن جهانى پرهیزکارى است.
رأس الحکم مخافة الله عزّ و جلّ: بهترین دانشها ترسیدن از خداست.
خیر ما القى الله فى القلب الیقین: بهترین چیزى که خداوند در قلب مؤمنان جاى دهد یقین است.
الارتیاب من الکفر: شک انداختن در توحید و تشریع کفر است.
النّیاحة من عمل الجاهلیّة: بانگ به نوحه برداشتن در مصائب از کردارهاى جاهلیّت است.
السّکر جمر النّار: مسکرات را به کار بستن با جمرات(3) دوزخ پیوستن است.
الخمر جمّاع الآثام: خوردن خمر، گناهان را از بهر خویش اندوخته کردن است.
الشّعر من إبلیس: شعر به ناسزا گفتن، وسوسه شیطان پذیرفتن است.
النّساء حبالة الشّیطان: زنان نابکار، دام و احبوله(4) شیطانند.
الشّباب شعبة من الجنون: جوانى شعبهاى از دیوانگى است.
شرّ المکاسب کسب الرّبا: بدترین کسبها سودى است که از ربا حاصل شود.
شرّ المآکل اکل مال الیتیم: بدترین مأکولات خوردن مال یتیم است.
السّعید من وعظ بغیره: سعادتمند کسى است که از کردار ناشایست دیگر کسان پند گیرد و خود مرتکب نشود.
الشّقىّ من شقى فى بطن امّه: شقى کسى است که در بدو آفرینش اختیار شقاوت کرد.
مصیرکم الى اربع اذرع: عاقبت کار شما فرود شدن در تنگناى قبر است.
اربى الرّبا الکذب: اشدّ رباها، دروغ زدن است.
سباب المؤمن فسوق، قتال المؤمن کفر، أکل لحمه من معصیة الله عزّ و جلّ، حرمة ماله کحرمة دمه: مؤمن را به بد شمردن و شتم کردن فسق است، و با او مقاتلت کردن کفر است، و او را غیبت کردن معصیت خداست، و بر مردمان مالش حرام است، چنانکه خونش حرام است.
من یکظم الغیظ یأجره الله: کسى که هنگام غضب عنان نفس را بکشد خداوندش جزاى خیر دهد.
من یصبر على الرّزیّة یعوّضه الله: کسى که در مصیبت صبر کند خداوند او را عوض دهد.
سیّد القوم خادمهم: هر کس در قبیلهاى بزرگ شد از زحمت زیردستان ناگزیر است.
النّاس کاسنان المشط سواء: مردم مانند دندانهاى شانه با هم شبیه و مساوىاند.
الیمین الفاجرة تذر الدّیار من اهلها بلاقع: سوگند دروغ خالى مىگذارد دیار را از سکنه آن مانند بیابان.
اعجل الشّرّ عقوبة البغى: سریعتر شرّى که دامنگیر شود کیفر بغى و طغیان است.
اسرع الخیر ثوابا البرّ: سریعتر خیرى که دستگیر شود نیکوئى با مردم است.
النّاس معادن کمعادن الذّهب و الفضّة: مردم در اختلاف خلقت ماننده معادن سیم و زر باشند.
الرّزق بالصّدقة: صدقه کردن مال وسیله وسعت رزق است.
ادفعوا البلاء بالدّعاء: خداى را بخوانید تا دفع بلا کنید.
الصّحة و الفراغ نعمتان مکفورتان: صحت از اسقام(5) و فراغت از آلام دو نعمت است که مردم ندانند و کفران آن کنند.
هیبة الرّجل لزوجته، تزید فى عفّتها: خوف مرد در دل زن، عفت و عصمت او را به زیادت کند.
لا طاعة للمخلوق فى معصیة الخالق: روا نیست معصیت خالق را اقدام کردن، براى طاعت مخلوق.
الکذب یجانب الایمان: دروغ زدن ایمان را به دور افکند.
من اثنى فقد کفى: کسى که منعمى را به سزا ثنا گفت، نعمت او را پاداش کرد.
قلّة الحیاء کفر: بىحیائى شعبهاى از کفر است.
المؤمنون هیّنون لیّنون: مردم مؤمن لیّن العریکه و حسن الخلق و گشاده روى باشند.
شرّ النّدامة یوم القیمة: بدترین پشیمانیها در قیامت است که به چاره آن دسترس نیست.
شرّ المعذرة عند الموت: بدترین معذرت هنگام مرگ است.
اقیلوا عثرات الکرام: لغزشهاى مردم بزرگ را معفو دارید.
الخیر عند حسان الوجوه: نیکوئى در نزد مردم نیکو خوى و گشاده روى باشد.
الدّنیا حلوة، خضرة، و إنّ الله مستعملکم فیها، فلینظر کیف تعملون؟ حطام دنیوى فریبنده و شیرین است، و خداوند شما را بدان ممتحن مىدارد، تا که فریفته گردد و که زهادت جوید.
کادت الفاقة ان تکون کفرا: فقر و فاقه ابتلا و امتحانى است مردم را اگر صابر نباشد کافر گردد.
لم یبق من الدّنیا الّا بلاء و فتنة: از دنیا به جاى نمانده است الّا بلا و فتنه.
زر غبا تزدد حبّا: دوستان را همه روز زحمت زیارت مرسان، بلکه غبا دیدار کن تا محبّت به زیادت کند.
الصّحة و الفراغ نعمتان مغبون فیهما کثیر من النّاس او قال جمیع النّاس: صحّت و فراغت دو نعمت است که مردم قدر آن را ندانند و مغبون شوند، چه آن آسایش را به عبادت و ستایش به پاى نبرند.
لا یلقى الله أحد إلّا نادما، و من عمل خیرا قال: لیتنی أزددت. و من عمل غیر ذلک قال: لیتنی أقصرت: ملاقات نمىکند خداى را احدى، مگر اینکه پشیمان است، چه اگر در دنیا کار به عبادت مىکرد مىگوید: کاش به زیادت کردم، و اگر روز به عصیان گذاشت مىگوید کاش کمتر کردم.
ایّاکم و التّسویف، و طول الامل فانّه کان سببا للهلاک الامم: بپرهیزید از طول امل، و اینکه عبادت امروز را به فردا بیندازید، که سبب هلاکت جز این نیست.
لیس منّا من غشّنا، و من غشّ المسلمین فلیس من المسلمین: نیست از ما کسى که با ما خیانت کند، و از مسلمین شمرده نشود کسى که با مسلمین طریق صدق نپوید.
استعینوا على امورکم بالکتمان. و على اقضاء حوائجکم بالاسرار: در انجام امور خویش کار پنهانى کنید، چه در کشف آن بیم زیان حاسدان باشد، و همچنان
اسعاف حاجات خود را پوشیده از مردم کار کنید.
کره أن ینعس الرّجل، و هو قائم: مکروه باشد که مرد در نماز کار به کسالت کند.
1) دواهى جمع داهیه: مصیبت.
2) مندک: ویران شده، منهدم گشته، نابود.
3) جمرات. جمع جمرة: آتش گداخته شده.
4) احبولة: دام.
5) اسقام جمع سقم: به معنى مرض است.
